Cử tọa đồng loạt dứng dậy, tay nâng li, hướng về phía Kate, Julia và Mary Jane ngồi, đồng thanh hát theo nhịp tay của ông Browne:
Hãy hát tặng những người chủ nhà khả ái.
Hãy hát tặng những người chủ nhà khả ái.
Dì Kate lấy khăn bỏ túi lau nước mắt. Dì Julia cố kềm chế xúc động. Freddy Malins dùng nĩa đánh nhịp. Thực khách hướng vào nhau hai người một vừa cạn li vừa hát:
Ngoại trừ anh tự gạt mình.
Ngoại trừ anh tự gạt mình.
Rồi hướng về hai dì và Mary Jane cao giọng:
Những người chủ nhà khả ái.
Những người chủ nhà khả ái.
Tiếng vỗ tay vang dội từ phòng ăn qua phòng bên cạnh, và lặp đi lặp lại nhiều lần theo nhịp nĩa cầm tay của Freddy Malins.
Trời sắp sáng. Khí lạnh tạt vào cửa chính nơi nhiều người khách đang đứng chuẩn bị ra về nên dì Kate bảo:
- Ai đứng gần đóng cửa giúp. Bà Malins có thể bị cảm lạnh đó.
- Ông Browne đang ở ngoài, Kate, Mary Jane nói
- Ông Browne ở đâu cũng có mặt, dì Kate thấp giọng.
Mary Jane cười trước giọng e dè của dì Kate.
- Ðúng vậy, Mary Jane bóng bẩy, ông ta lo cho mọi người.
- Vẫn thấp giọng dì Kate nói, mùa Giáng sinh trước ông ta cũng không lúc nào vắng mặt ở đây.
Dì cười một cách tự nhiên điểm chú khôi hài, rồi nói nhanh:
- Nói ông ta đi vào đi Mary Jane, hy vọng ông ta không nghe những gì Cô nói.
Vừa lúc cửa phòng mở ông Browne bước vào miệng cười toe toét. Ông mặc áo khoác nĩ dài đến đầu gối, cổ choàng khăn, đầu đội nón chống tuyết. Chỉ bờ sông đầy tuyết lạnh lẫn tiếng còi xe inh ỏi, ông Browne nói:
- Freddy đang cho gọi hết xe của thành phố Dublin lại đây.
Gabriel từ phòng để áo bước ra, khoác áo choàng vào người, nhìn quanh phòng hỏi
- Gretta chưa xuống nhỉ...
- Gretta đang lấy áo mũ Gabriel, dì Kate nói.
- Ai đánh đàn trên đó...
- Không ai cả, mọi người về cả rồi.
- Không cô Kate! Mary Jane nói, Bartell D'Arcy và cô O'Callaghan còn trên đó.
- Có ai đánh đàn piano, Gabriel nói.
Mary Jane nhìn Gabriel và ông Browne, rùng mình như lạnh nói:
- Thấy hai anh ăn mặc cách đó tôi cũng thấy lạnh lây. Giờ này nếu phải về chắc tôi không đi nổi.
- Tôi thích đi giữa trời tuyết, ông Browne nói, hơn tản bộ giữa một bầu trời mát mẻ hay dạo xe ngựa dưới trời mưa.
- Chúng tôi từng có một con ngựa rất đẹp mã mà không cỡi đi đâu được, dì Julia nói như tiếc của.
- Ồ Johnny, Mary Jane cười nói.
Dì Kate và Gabriel đều cười:
- Sao! Có gì đặc biệt về Johnny... Ông Browne hỏi.
- Ông ngoại tôi, Patrick Morkan, Gabriel giải thích, vốn là một người sản xuất hồ bột. Ông có một con ngựa tên Johnny thật đẹp hằng ngày chỉ có việc chạy vòng tròn kéo máy xay bột làm hồ. Johnny là một con ngựa cần mẫn ai cũng thương, cho đến một hôm. Hôm đó ông tôi muốn cỡi ngựa tham dự một buổi điễn hành quân sự cổ truyền trong thành phố.
- Xin Chúa hãy thương linh hồn của Johnny, Dì Kate nói, giọng thương tiếc.
- Gabriel tiếp, ông tôi dùng một chiếc yên ngựa đẹp nhất, đóng bộ đồ lớn, mũ rộng, viền cổ cao và quất ngựa ra khỏi tòa nhà cũ của tổ tiên gần Back Lane mà ông rất tự hào.
Ai cũng cười với lối nói và dáng điệu của Gabriel, ngay cả bà Malins, và dì Kate nói:
- Gabriel, ông ngoại không ở Back Lane, nhà máy làm hồ bột ở đó thôi.
- Vâng, Gabriel tiếp, cố nhịn cười, ông ngoại cỡi ngựa ra đi. Ðến gần công viên bỗng Johnny thấy tượng vua Billy hùng dũng trên lưng một con ngựa cái bằng đá. Không biết vì Johnny mê ngựa của vua Billy hay tưởng pho tượng là cái máy xay nên cứ chạy quanh pho tượng không chịu đi.
Gabriel vừa nói vừa giả bộ con Johnny đi quanh làm mọi người không nhịn được cười.
- Johnny đi hết vòng này đến vòng khác, Gabriel tiếp, ông tôi ra lệnh gì cũng không nghe làm ông già phát khùng. Ông hét lên: Johnny, Johnny, làm trò khỉ gì vậy... Tao không thể hiểu mày được.
Tràng cười theo sự pha trò của Gabriel bỗng dứt vì có tiếng đập mạnh vào cửa. Mary Jane vội ra mở. Freddy Malins lách cửa bước vào, chiếc mũ treo nơi cổ lật ra sau lưng, thở phì phì, xát hai bàn tay vào nhau nói không thành tiếng.
- Tôi chỉ kiếm được một cỗ xe.
- Không sao, chúng tôi sẽ kiếm xe khác.
- Phải, dì Kate nói, không nên để bà Malins chờ lâu.
Malins và Browne giúp dìu bà Malins bước xuống mấy bậc tam cấp trước nhà và sau mấy lần chuyển dịch đưa được bà lên xe. Freddy Malins bước theo lên xe giúp bà ngồi, ông Browne đứng ngoài góp ý. Sau khi bà Malins yên vị Freddy Malins mời ông Browne lên xe. Nhường qua nhường lại một hồi cuối cùng Browne bước lên xe. Người đánh xe kéo tấm chăn phủ lên đầu gối xong nghiêng mình ra ngoài hỏi địa chỉ. Freddy Malins và Browne thò đầu ra hai bên cửa sổ người chỉ lối này kẻ chỉ đường kia làm người đánh xe không quất ngựa lên đường được. Vấn đề là ngừng nơi nào để Browne xuống cho tiện. Ðứng trong cửa dì Kate, Julia và Mary Jane ai cũng tranh nhau chỉ đường giữa tiếng cười tiếng nói. Freddy Malins cười ngất nhoai đầu ra thụt đầu vào làm chiếc mũ chỉ muốn rơi xuống đất, giải thích cho mẹ biết mọi người đang bàn cãi gì, sau cùng ông Browne nói lớn với người đánh xe át hẳn giọng nói và tiếng cười của mọi người.
- Anh có biết đại học Trinity không...
- Thưa ông tôi biết, người đánh xe trả lời
- Anh chạy đến cổng trường đại học Trinity rồi tôi sẽ chỉ tiếp.
- Vâng.
- Hãy chạy thẳng đến đó.
Không trả lời, người đánh xe quất roi vào lưng ngựa. Chiếc xe chuyển bánh chạy dọc bờ sông giữa tiếng cười và lời từ biệt rộn rã.
Gabriel không ra cửa tiển bà Malins. Chàng đứng phía trong phòng khách nơi ít ánh sáng nhìn lên thang gác. Một người phụ nữ đứng đầu kia thang gác cũng trong ánh sáng lờ mờ. Chàng không thấy rõ mặt, chỉ thấy chiếc váy màu đất nung trên đan những đường chỉ lớn hình chữ nhật mầu hồng trong ánh sáng nhạt trông như đen trắng. Ðó là Gretta. Vợ chàng đứng tựa vào cầu thang đang chăm chú nghe một cái gì. Gabriel ngạc nhiên thấy vợ đứng yên như vậy nên cũng lắng tai nghe. Nhưng chàng chẳng nghe được gì ngoài tiếng cười nói ngoài cửa và một vài nốt nhạc piano nhè nhẹ hòa điệu với tiếng hát rất nhỏ của một thanh niên. Gabriel đứng yên ráng tìm trong trí nhớ xem điệu nhạc gì, nhìn vợ và không để ý đến giọng hát. Cách đứng và nghe của nàng có một cái gì vừa quí phái vừa là lạ như gợi một hình ảnh gì. Chàng tự hỏi, một người phụ nữ đứng trong bóng tối trên một cầu thang lắng nghe một điệu nhạc xa xa là hình ảnh gì. Nếu chàng là hoạ sĩ chàng sẽ vẽ một bức tranh vợ chàng trong dáng điệu đó. Chiếc mũ nỉ mầu xanh làm nổi bật mái tóc vàng, những viền hình chữ nhật nổi bật trên chiếc váy sậm mầu hơn, và chàng sẽ đặt tên bức tranh là Nhạc Xa.
Có tiếng đóng cửa, dì Kate, Julia và Mary Jane vẫn chưa hết cười bước vào phía trong.
- Thật tếu, Mary Jane nói, anh chàng Freddy thật là tếu.
Gabriel im lặng chỉ lên đầu cầu thang nơi vợ chàng đang đứng. Bây giờ cửa ngoài đã đóng, tiếng đàn và tiếng hát có thể nghe rõ hơn. Gabriel đưa hai tay ra hiệu hãy im để nghe. Hình như là điệu nhạc của một bài hát cổ Ái nhĩ lan, nhưng không thể nhận ra giọng ai hát. Lời thật buồn, giọng không thanh, văng vẵng từ xa nghe như tha thiết, như khẩn cầu:
Mưa rơi nặng trĩu trên mái tóc tôi
Sương đêm thấm ướt da tôi
Lòng tôi lạnh cóng...
- Mary Jane nói lớn, Bartell D'Arcy đang hát đó. Ðêm nay ảnh chưa hát. Tôi phải yêu cầu ảnh hát một bài trước khi về.
- Phải, phải, Mary Jane, dì Kate nói
- Mary Jane gạt mọi người bước tới thang gác, nhưng chân chưa tới đầu thang tiếng hát lẫn tiếng đàn im bặt.
- Thật là tiếc, Mary Jane nói, xong hỏi vọng lên, Bartell D'Arcy đang đi xuống phải không Gretta...
Gabriel nghe vợ trả lời phải và nàng bước chầm chậm xuống thang. Theo sau là Bartell D'Arcy và cô O'Callaghan.
- Này ông D'Arcy, Mary Jane nói như thét, ông có biết ông ác lắm không, bỏ ngang bài hát trong khi mọi người đang chăm chú lắng nghe.
- Cả buổi tối, cô O' Callaghan nói, tôi và bà Conroy ép mãi mà ảnh không chịu hát nói bị cảm cúm mất giọng.
- Ông D'Arcy, dì Kate nói, bây giờ thì ông hết chối rồi phải không...
- Dì không thấy giọng tôi khan sao... D'Arcy không nễ nang đốp chát.
Nói xong D'Arcy buớc vội vào phòng lấy áo choàng khoác vào người. Thấy D'Arcy nổi cáu không ai nói gì nữa. Dì Kate đưa mắt ra hiệu mọi người bỏ chuyện đó đi. D'Arcy vừa dùng khăn quàng kín cổ vừa cau mày.
- Sau một giây, dì Julia nói như than, thời tiết xấu quá.
- Vâng. Ai cũng bị cảm lạnh, dì Kate hứng lời, không trừ ai cả.
- Người ta nói, Mary Jane lên tiếng, ba mươi năm qua chưa bao giờ tuyết xuống dày đặt như năm nay, và báo sáng nay tôi đọc cho biết tuyết phủ kín Ái nhĩ lan.
- Tôi thích nhìn thấy tuyết, dì Julia trầm giọng nói.
- Tôi cũng vậy, cô O'Callaghan tiếp lời, tôi nghĩ lễ Giáng sinh không còn là lễ Giáng sinh nếu không có tuyết phủ kín mặt đất.
- Nhưng ông bạn D'Arcy của chúng ta không thích tuyết, dì Kate vừa nói vừa mĩm cười.
Hãy hát tặng những người chủ nhà khả ái.
Hãy hát tặng những người chủ nhà khả ái.
Dì Kate lấy khăn bỏ túi lau nước mắt. Dì Julia cố kềm chế xúc động. Freddy Malins dùng nĩa đánh nhịp. Thực khách hướng vào nhau hai người một vừa cạn li vừa hát:
Ngoại trừ anh tự gạt mình.
Ngoại trừ anh tự gạt mình.
Rồi hướng về hai dì và Mary Jane cao giọng:
Những người chủ nhà khả ái.
Những người chủ nhà khả ái.
Tiếng vỗ tay vang dội từ phòng ăn qua phòng bên cạnh, và lặp đi lặp lại nhiều lần theo nhịp nĩa cầm tay của Freddy Malins.
Trời sắp sáng. Khí lạnh tạt vào cửa chính nơi nhiều người khách đang đứng chuẩn bị ra về nên dì Kate bảo:
- Ai đứng gần đóng cửa giúp. Bà Malins có thể bị cảm lạnh đó.
- Ông Browne đang ở ngoài, Kate, Mary Jane nói
- Ông Browne ở đâu cũng có mặt, dì Kate thấp giọng.
Mary Jane cười trước giọng e dè của dì Kate.
- Ðúng vậy, Mary Jane bóng bẩy, ông ta lo cho mọi người.
- Vẫn thấp giọng dì Kate nói, mùa Giáng sinh trước ông ta cũng không lúc nào vắng mặt ở đây.
Dì cười một cách tự nhiên điểm chú khôi hài, rồi nói nhanh:
- Nói ông ta đi vào đi Mary Jane, hy vọng ông ta không nghe những gì Cô nói.
Vừa lúc cửa phòng mở ông Browne bước vào miệng cười toe toét. Ông mặc áo khoác nĩ dài đến đầu gối, cổ choàng khăn, đầu đội nón chống tuyết. Chỉ bờ sông đầy tuyết lạnh lẫn tiếng còi xe inh ỏi, ông Browne nói:
- Freddy đang cho gọi hết xe của thành phố Dublin lại đây.
Gabriel từ phòng để áo bước ra, khoác áo choàng vào người, nhìn quanh phòng hỏi
- Gretta chưa xuống nhỉ...
- Gretta đang lấy áo mũ Gabriel, dì Kate nói.
- Ai đánh đàn trên đó...
- Không ai cả, mọi người về cả rồi.
- Không cô Kate! Mary Jane nói, Bartell D'Arcy và cô O'Callaghan còn trên đó.
- Có ai đánh đàn piano, Gabriel nói.
Mary Jane nhìn Gabriel và ông Browne, rùng mình như lạnh nói:
- Thấy hai anh ăn mặc cách đó tôi cũng thấy lạnh lây. Giờ này nếu phải về chắc tôi không đi nổi.
- Tôi thích đi giữa trời tuyết, ông Browne nói, hơn tản bộ giữa một bầu trời mát mẻ hay dạo xe ngựa dưới trời mưa.
- Chúng tôi từng có một con ngựa rất đẹp mã mà không cỡi đi đâu được, dì Julia nói như tiếc của.
- Ồ Johnny, Mary Jane cười nói.
Dì Kate và Gabriel đều cười:
- Sao! Có gì đặc biệt về Johnny... Ông Browne hỏi.
- Ông ngoại tôi, Patrick Morkan, Gabriel giải thích, vốn là một người sản xuất hồ bột. Ông có một con ngựa tên Johnny thật đẹp hằng ngày chỉ có việc chạy vòng tròn kéo máy xay bột làm hồ. Johnny là một con ngựa cần mẫn ai cũng thương, cho đến một hôm. Hôm đó ông tôi muốn cỡi ngựa tham dự một buổi điễn hành quân sự cổ truyền trong thành phố.
- Xin Chúa hãy thương linh hồn của Johnny, Dì Kate nói, giọng thương tiếc.
- Gabriel tiếp, ông tôi dùng một chiếc yên ngựa đẹp nhất, đóng bộ đồ lớn, mũ rộng, viền cổ cao và quất ngựa ra khỏi tòa nhà cũ của tổ tiên gần Back Lane mà ông rất tự hào.
Ai cũng cười với lối nói và dáng điệu của Gabriel, ngay cả bà Malins, và dì Kate nói:
- Gabriel, ông ngoại không ở Back Lane, nhà máy làm hồ bột ở đó thôi.
- Vâng, Gabriel tiếp, cố nhịn cười, ông ngoại cỡi ngựa ra đi. Ðến gần công viên bỗng Johnny thấy tượng vua Billy hùng dũng trên lưng một con ngựa cái bằng đá. Không biết vì Johnny mê ngựa của vua Billy hay tưởng pho tượng là cái máy xay nên cứ chạy quanh pho tượng không chịu đi.
Gabriel vừa nói vừa giả bộ con Johnny đi quanh làm mọi người không nhịn được cười.
- Johnny đi hết vòng này đến vòng khác, Gabriel tiếp, ông tôi ra lệnh gì cũng không nghe làm ông già phát khùng. Ông hét lên: Johnny, Johnny, làm trò khỉ gì vậy... Tao không thể hiểu mày được.
Tràng cười theo sự pha trò của Gabriel bỗng dứt vì có tiếng đập mạnh vào cửa. Mary Jane vội ra mở. Freddy Malins lách cửa bước vào, chiếc mũ treo nơi cổ lật ra sau lưng, thở phì phì, xát hai bàn tay vào nhau nói không thành tiếng.
- Tôi chỉ kiếm được một cỗ xe.
- Không sao, chúng tôi sẽ kiếm xe khác.
- Phải, dì Kate nói, không nên để bà Malins chờ lâu.
Malins và Browne giúp dìu bà Malins bước xuống mấy bậc tam cấp trước nhà và sau mấy lần chuyển dịch đưa được bà lên xe. Freddy Malins bước theo lên xe giúp bà ngồi, ông Browne đứng ngoài góp ý. Sau khi bà Malins yên vị Freddy Malins mời ông Browne lên xe. Nhường qua nhường lại một hồi cuối cùng Browne bước lên xe. Người đánh xe kéo tấm chăn phủ lên đầu gối xong nghiêng mình ra ngoài hỏi địa chỉ. Freddy Malins và Browne thò đầu ra hai bên cửa sổ người chỉ lối này kẻ chỉ đường kia làm người đánh xe không quất ngựa lên đường được. Vấn đề là ngừng nơi nào để Browne xuống cho tiện. Ðứng trong cửa dì Kate, Julia và Mary Jane ai cũng tranh nhau chỉ đường giữa tiếng cười tiếng nói. Freddy Malins cười ngất nhoai đầu ra thụt đầu vào làm chiếc mũ chỉ muốn rơi xuống đất, giải thích cho mẹ biết mọi người đang bàn cãi gì, sau cùng ông Browne nói lớn với người đánh xe át hẳn giọng nói và tiếng cười của mọi người.
- Anh có biết đại học Trinity không...
- Thưa ông tôi biết, người đánh xe trả lời
- Anh chạy đến cổng trường đại học Trinity rồi tôi sẽ chỉ tiếp.
- Vâng.
- Hãy chạy thẳng đến đó.
Không trả lời, người đánh xe quất roi vào lưng ngựa. Chiếc xe chuyển bánh chạy dọc bờ sông giữa tiếng cười và lời từ biệt rộn rã.
Gabriel không ra cửa tiển bà Malins. Chàng đứng phía trong phòng khách nơi ít ánh sáng nhìn lên thang gác. Một người phụ nữ đứng đầu kia thang gác cũng trong ánh sáng lờ mờ. Chàng không thấy rõ mặt, chỉ thấy chiếc váy màu đất nung trên đan những đường chỉ lớn hình chữ nhật mầu hồng trong ánh sáng nhạt trông như đen trắng. Ðó là Gretta. Vợ chàng đứng tựa vào cầu thang đang chăm chú nghe một cái gì. Gabriel ngạc nhiên thấy vợ đứng yên như vậy nên cũng lắng tai nghe. Nhưng chàng chẳng nghe được gì ngoài tiếng cười nói ngoài cửa và một vài nốt nhạc piano nhè nhẹ hòa điệu với tiếng hát rất nhỏ của một thanh niên. Gabriel đứng yên ráng tìm trong trí nhớ xem điệu nhạc gì, nhìn vợ và không để ý đến giọng hát. Cách đứng và nghe của nàng có một cái gì vừa quí phái vừa là lạ như gợi một hình ảnh gì. Chàng tự hỏi, một người phụ nữ đứng trong bóng tối trên một cầu thang lắng nghe một điệu nhạc xa xa là hình ảnh gì. Nếu chàng là hoạ sĩ chàng sẽ vẽ một bức tranh vợ chàng trong dáng điệu đó. Chiếc mũ nỉ mầu xanh làm nổi bật mái tóc vàng, những viền hình chữ nhật nổi bật trên chiếc váy sậm mầu hơn, và chàng sẽ đặt tên bức tranh là Nhạc Xa.
Có tiếng đóng cửa, dì Kate, Julia và Mary Jane vẫn chưa hết cười bước vào phía trong.
- Thật tếu, Mary Jane nói, anh chàng Freddy thật là tếu.
Gabriel im lặng chỉ lên đầu cầu thang nơi vợ chàng đang đứng. Bây giờ cửa ngoài đã đóng, tiếng đàn và tiếng hát có thể nghe rõ hơn. Gabriel đưa hai tay ra hiệu hãy im để nghe. Hình như là điệu nhạc của một bài hát cổ Ái nhĩ lan, nhưng không thể nhận ra giọng ai hát. Lời thật buồn, giọng không thanh, văng vẵng từ xa nghe như tha thiết, như khẩn cầu:
Mưa rơi nặng trĩu trên mái tóc tôi
Sương đêm thấm ướt da tôi
Lòng tôi lạnh cóng...
- Mary Jane nói lớn, Bartell D'Arcy đang hát đó. Ðêm nay ảnh chưa hát. Tôi phải yêu cầu ảnh hát một bài trước khi về.
- Phải, phải, Mary Jane, dì Kate nói
- Mary Jane gạt mọi người bước tới thang gác, nhưng chân chưa tới đầu thang tiếng hát lẫn tiếng đàn im bặt.
- Thật là tiếc, Mary Jane nói, xong hỏi vọng lên, Bartell D'Arcy đang đi xuống phải không Gretta...
Gabriel nghe vợ trả lời phải và nàng bước chầm chậm xuống thang. Theo sau là Bartell D'Arcy và cô O'Callaghan.
- Này ông D'Arcy, Mary Jane nói như thét, ông có biết ông ác lắm không, bỏ ngang bài hát trong khi mọi người đang chăm chú lắng nghe.
- Cả buổi tối, cô O' Callaghan nói, tôi và bà Conroy ép mãi mà ảnh không chịu hát nói bị cảm cúm mất giọng.
- Ông D'Arcy, dì Kate nói, bây giờ thì ông hết chối rồi phải không...
- Dì không thấy giọng tôi khan sao... D'Arcy không nễ nang đốp chát.
Nói xong D'Arcy buớc vội vào phòng lấy áo choàng khoác vào người. Thấy D'Arcy nổi cáu không ai nói gì nữa. Dì Kate đưa mắt ra hiệu mọi người bỏ chuyện đó đi. D'Arcy vừa dùng khăn quàng kín cổ vừa cau mày.
- Sau một giây, dì Julia nói như than, thời tiết xấu quá.
- Vâng. Ai cũng bị cảm lạnh, dì Kate hứng lời, không trừ ai cả.
- Người ta nói, Mary Jane lên tiếng, ba mươi năm qua chưa bao giờ tuyết xuống dày đặt như năm nay, và báo sáng nay tôi đọc cho biết tuyết phủ kín Ái nhĩ lan.
- Tôi thích nhìn thấy tuyết, dì Julia trầm giọng nói.
- Tôi cũng vậy, cô O'Callaghan tiếp lời, tôi nghĩ lễ Giáng sinh không còn là lễ Giáng sinh nếu không có tuyết phủ kín mặt đất.
- Nhưng ông bạn D'Arcy của chúng ta không thích tuyết, dì Kate vừa nói vừa mĩm cười.